Ostrowiec Świętokrzyski

Ostrowiec pierwotnie Ostrów, w XVI wieku należał do Kacpra Maciejowskiego stolnika Sandomierskiego; nastepnie dziedzicami tej pierwotnie wioski byli w roku 1580 z Rytwin Zborowscy – Piotr, Andrzej, zaś w roku 1595 Jakub Gawronski dziedzic Ostrowa i Grocholic, książę Ostrowski – Janusz i Zasławscy: Dominik i Chryzostam. Za księcia Janusza ustala się nazwa Ostrowiec i wyniesienie Ostrowca do godności miasta.Nastepnie Ostrowiec jest w posiadaniu książąt Wiśniowieckich, Sanguszków, od których przez wdowę po śmierci księcia Janusza Ostrowiec przechodzi do rodziny Rogalinskich; dalej właścicielami są Henryk Lubomirski komandor orderu Maltańskiego, książę Józef Czartoryski stolnik Wielki Księstwa Litewskiego, po pożarze przechodzi pod Bank Polski potem do barona Frenkla i wreszcie do hrabiów Wielopolskich.
Tekst: Jerzy Kapuściński
Dynamiczny rozwój nastąpił po przeprowadzeniu do Ostrowca odnogi kolei żelaznej Iwangrodzko –Dąbrowskiej, tudzież bliskość okolicznych fabryk Klimkiewicza i Częstocic.

Ostrowiec Świętokrzyski miasto niegdyś tętniące nowoczesnym przemysłem matalurgicznym drugie po Kielcach miasto pod względem obszaru i liczby ludności położony jest w obrębie trzech krain geograficznych zaliczanych do Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Są nimi: Wyżyna Opatowska, dolina Kamiennej, Przedgórze Iłżeckie.

Wysoko postawiony przemysł ważne drogi komunikacyjne z Warszawy przez Radom, Rzeszów aż do przejścia granicznego w Barwinku i z Kielc do Lublina oraz dwutorowa linia kolejowa ze Skarżyska do Rozwadowa i dalej do Rzeszowa i Przemyśla, sprzyjały rozwojowi największego miasta nad Kamienną.

Pierwsze wzmianki historyczne dotyczące wchodzących obecnie w skład miasta wsi Ostrów i Częstocice pochodzą z 1369 i 1374 roku. Wieś Ostrów leżała na prawym brzegu Kamiennej i należała do rodu Rawitów. U schyłku XVI wieku jej właścicielem został Jakub Gawroński herbu Rawa, który zezwolił na wymierzenie i wykarczowanie terenów pod budowę domostw na lewym brzegu Kamiennej.

Za datę powstania miasta przyjmuje się rok 1597. Na przełomie XVI i XVII wieku położone tu dobra wykupił Janusz Ostrogski. Na miejscu kapliczki wybudował kościół parafialny i podzielił swe ćmielowsko – opatowskie posiadłości na mniejsze klucze które przetrwaly w nienaruszonym stanie do polowy XIX wieku. Dobra ostrowieckie przechodziły w ręce różnych rodów nabył je na początku XIX wieku Jerzy Dobrzański to on prawdopodobnie postawił pierwszą kuźnicę następnie hutę. Ponadto poszukiwał w okolicy złóż węgla. W pierwszej połowie XIX wieku po drugiej stronie Kamiennej powstała sfinansowana przez hrabiego Henryka Łubieńskiego, kolejnego właściciela miasta, huta zwana „Klimkiewiczów” (budowniczym był Antoni Klimkiewicz). Kolejnym właścicielem był Zygmunt Wielopolski który wyłączył hutę ze swych włości i założył Spółkę Akcyjną Pieców i Zakładów Ostrowieckich.

Tuż obok osady przemysłowej powstaje około 1839 roku cukrownia. Na przełomie XIX i XX wieku ostrowiecka huta była drugą co do wielkości w Królestwie Polskim. Dużą szansą przyspieszenia rozwoju gospodarczego było powołanie Centralnego Okręgu Przemysłowego. W Ostrowcu Świętokrzyskim na uwagę zasługuje historyczny układ urbanistyczny śródmieścia, który tworzy rynek i sieć ulic biorących początek z jego naroży. Całość stanowi typowy przykład lokalizacji miasta z końca XVI wieku.

Kolejnym obiektem wartym zwiedzania jest kościół św. Michała Archanioła z początku XVII wieku ufundowany przez księcia Ostrogskiego. Przy ul. Szerokiej 3 możemy obejrzeć dawny zajazd pocztowy pochodzący z przełomu XVIII i XIX wieku. Z dawnej zabudowy zachowały się nieliczne dworki miejskie z przełomu XIX i XX wieku. Spacerując po Ostrowcu warto odwiedzić dzielnice będące w przeszłości samodzielnymi miejscowościami. Należą do nich m. in. Denków znany ośrodek garncarstwa – oraz Częstocice, w których rezydencje mieli Wielopolscy. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Historyczno – Archeologiczne.

Szewna – miejscowość położona na przedmieściach Ostrowca możemy obejrzeć oryginalne założenia kościelne. Składa się ono z wybudowanego w latach 1775 – 1777 kościoła św. Mikołaja, plebanii i dwóch wikarówek. W kościele zaprojektowanym przez ks. Karśnickiego, na uwagę zasługuje rokokowa polichromia oraz wyposażenie kaplic św. Anny i św. Izydora. Całość otoczona jest utrzymanym w barokowym stylu ogrodem. Oryginalny element całości stanowi ufundowana w 1902 roku przez ostrowieckich hutników metalowa brama przykościelna przypominająca nieco swoim wyglądem secesyjną oranżerię.

Tekst:Jerzy Kapuściński