Kurozwęki

Osada leży w dolinie Czarnej na krawędzi dużych kompleksów leśnych. W okresie średniowiecza Kurozwęki były własnością możnego rodu Kurozwęckich, z którego wywodziło się wielu znakomitych mężów stanu i wybitnych duchownych. Jeden z nich biskup krakowski Zawisza, sprawował w Polsce władze w imieniu Ludwika Węgierskiego.W 1470 roku Kurozwęki otrzymały prawa miejskie. Od połowy XVI wieku były własnością Lanckorońskich. W 1787 roku Maciej Lanckoroński przyjmował w zamku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Do upadku miasta przyczyniły się wojny szwedzkie, najazd Rakoczego oraz brak protekcji późniejszych właścicieli Męcińskich, Sołtyków i Popielów. W Kurozwękach przebywał przez kilka miesięcy Stefan Żeromski. Tu pisarz zlokalizował swój słynny kulig z „Popiołów”.

Najciekawszym zabytkiem jest dawny zespół pałacowy złożony z pałacu, dwóch pawilonów i parku. Barokowo – klasycystyczny pałac Sołtyków, rozbudowany z gotyckiego zameczku Kurozwęckich zapewne wg architekta Ferdynanda Naxa. Budowla stoi na wzniesieniu otoczonym fosą, prowadzi do niej półkolisty podjazd utworzony z dwóch kamiennych mostów przerzuconych nad fosą. Brama wjazdowa z klasycystycznymi filarami zwieńczonymi wazonami. Pałac murowany z kamienia, jednopiętrowy z wewnętrznym dziedzińcem arkadowym. Od frontu pięcioosiowy, dwupiętrowy ryzalit, zwieńczony półkolistym tympanonem i balustradą z wazonami.

Do Kurozwęk powrócili Popielowie, prowadza renowacje pałacu i sąsiadujących z nim zabytkowych budynków. Dla uatrakcyjnienia miejsca sprowadzono bizony. Dwa pawilony pałacowe barokowo – klasycystyczne. Wokół pałacu park krajobrazowy ze starodrzewiem. Klasycystyczny spichlerz z portykiem wspartym na 6 kolumnach.

Dawny kościół i klasztor Kanoników Regularnych. Kościół, obecnie parafialny, został zbudowany w 1478 roku z fundacji Piotra Różycy. Jest to budowla późnogotycka z przekształceniami w stylu wczesnego baroku.

Tekst: Jerzy Kapuściński