Ikony z Bliżyna
Justyna Reguła z Bliżyna od dziesięciu lat zajmuje się pisaniem ikon, dziś tworzy się je tak samo, jak półtora tysiąca lat temu. Po ukończeniu szkoly średniej trafiła na Małopolski Uniwersytet Ludowy we Wzdowie.W Polsce są tylko dwie takie placówki. Fachowcy uczą tam wykonywania ginących zawodów – tkacza, koronkarza, wikliniarza i wielu innych. Panią Justynę zafascynowały ikony, tradycyjne obrazy religijne pochodzące ze Wschodu.
– Mieliśmy na ten temat zajęcia z profesorem Andrzejem Kijowskim. Na koniec wykładów studenci mieli wykonać ikonę. – Moja przedstawiała świętego Pawła. Później kupiła go jedna z profesorek, chciała wysłać do Niemiec synowi. Ale na lotnisku bagaż zatrzymali celnicy, nie chcieli uwierzyć, że obraz nie jest zabytkiem, ta kobieta musiała czekać, aż przyjedzie rzeczoznawca. Dopiero on potwierdził, że ikona jest nowa i może opuścić kraj – opowiada Justyna Reguła.
OBRAZY PEŁNE SYMBOLI
Ikony mają ponad 1500 lat historii. Pierwsze powstawały na terenach Cesarstwa Bizantyjskiego, do dziś są popularne wśród prawosławnych. – W pisaniu ikon nie ma dowolności, są bardzo stare wzory i reguły, opracowane przez teologów. Charakterystyczne cechy nie zmieniły się do dziś. Na obrazach nie ma światłocieni ani perspektywy. Nie ma pierwszego i drugiego planu. I wszystko ma symboliczne znaczenie – wyjaśnia malarka. Postaci mają wysokie czoła – to znak mądrości. Długi nos oznacza szlachetność. Wąskie usta są symbolem kontemplacji, a szata to nie okrycie ciała, tylko dusza osoby. Ważne są też kolory. Czerwień to ogień Ducha Świętego, błękit oznacza boskość, zieleń życie wieczne, a złoto symbolizuje światło.
Jak twierdzi Justyna Reguła, ikon się nie maluje, ale pisze. – Dawniej ludzie nie umieli czytać, ikony były opisem biblijnych historii. Każdy szczegół o czymś mówi, dlatego używa się określenia pisanie – wyjaśnia artystka.
NA SUCHEJ DESCE
Ikona powstaje długo, choć sam obraz zaledwie dwa dni. Najpierw trzeba znaleźć odpowiednią deskę, suchą, najlepiej starą, dębową lub lipową. Justyna Reguła najczęściej wykorzystuje fragmenty starych mebli. Na drewno nakleja się płótno i nakłada specjalny podkład. Kiedy materiał jest gotowy, rysuje się kontury, według starodawnych szablonów. Potem przychodzi czas na malowanie temperą rozcieńczoną żółtkiem z jaja albo miodem. – Dzięki temu barwy są wyraziste i trwalsze – mówi pani Justyna. Na końcu maluje się twarz postaci i impregnuje ikonę.
Justyna Reguła pisze swoje obrazy niemal codziennie, najczęściej nocami. – Dawniej mnisi najpierw długo pościli, wpatrywali się w deszczułkę. Potem pisali ikonę na kolanach. To było mistyczne przeżycie – opowiada malarka. – Ja nie poszczę, ale pracuję tylko, kiedy mam zupełny spokój. W skupieniu – dodaje.
ROZDAJE ŚWIĘTYCH
Justyna Reguła tworzy ikony od dziesięciu lat. Jej obrazy znajdują się w kilku galeriach w kraju. Ale większość prac artystka… rozdaje. – Lubię je dawać znajomym, przyjaciołom. To mi daje radość. Jedna z ikon wisi na ołtarzu w kościele w Osinach, wiele z nich wędruje razem z właścicielami. – Czasem tworzę małe ikony, podróżne. Ludzie wszędzie je ze sobą zabierają. Jak świętego Franciszka, którego podarowałam znajomemu księdzu – wspomina pani Justyna. Malarka nie utrzymuje się z pisania ikon. – Chleb musi kupić każdy, ale obraz już nie – mówi. Mimo to cały czas oddaje się swojej pasji. – Po części to wyraz religijności, mnie pisanie ikon także uspokaja. Justyna Reguła miała już sporo wystaw swoich obrazów. Między innymi w Konstancinie, Kielcach, Radomiu i Ostrowcu Świętokrzyskim. Teraz jej prace można oglądać w siedzibie Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Skarżysku, przy ulicy Kościuszki. Warto je obejrzeć, bo powstałe w Bliżynie obrazy to prawdopodobnie jedyne świętokrzyskie ikony.
CO TO SĄ IKONY
Według tradycji chrześcijańskiej pierwszą ikonę, przedstawiającą Matkę Boską, na desce stołu namalował święty Łukasz Ewangelista. Ten typ sztuki, obwarowany wieloma przepisami prawa kanonicznego, dotyczącymi wyglądu postaci, ułożenia ciała i używa-nych kolorów, jest typowy dla kościołów wschodnich. Najstarsze zachowane ikony pochodzą z V-VI wieku. Ikony malowane są na deskach oklejonych płótnem, przedstawiają sceny i postaci biblijne. Najsłynniejszą polską ikoną jest obraz Matki Bożej Jasnogórskiej, cel corocznych pielgrzymek do Częstochowy.
————————-
Justyna Reguła
Ma 31 lat. MIeszka w Bliżynie. Ukończyła Wydział Rękodzieła Artystycznego na Małopolskim Uniwersytecie Ludowym we Wzdowie i wychowanie plastyczne na Politechnice Radomskiej. Od lat działa w Gminnym Ośrodku Kultury „Zameczek” w Bliżynie. Od 10 lat tworzy ikony.
Mateusz Bolechowski Echo Dnia