Co nosimy w koszyczkach?

Jednym z najbardziej znanych i praktykowanych zwyczajów świątecznych jest święcenie potraw w kościele w Wielką Sobotę. Zwyczaj ma bardzo głębokie korzenie, wywodzi się jeszcze z czasów pogańskich, od ludów zamieszkujących tereny dzisiejszego Bliskiego Wschodu.Wierzyli oni, że aby uzyskać przychylność bóstw rządzących przyrodą, należy oddać im część tego, co człowiek sam spożywa. I to nie taką zwykłą część, były to tzw. Pierwociny, czyli pierwsze zbiory.

Elementy tych wierzeń znalazły swoje miejsce w uroczystościach dotyczących najważniejszego święta żydowskiego, jakim jest Pascha, hebr. Pesah (przejście) obchodzonego na pamiątkę wyprowadzenia Żydów z Egiptu. Centralnym punktem obchodów tego święta była wigilia święta Pesah, kolacja zwana sederową, świąteczną. Na półmisku sederowym wykładało się 6 potraw, w określonym porządku: maca, zeroa, czyli kawałek na wpół upieczonego mięsa, przypominający pieczonego w pośpiechu baranka; bejca – gotowane na twardo jajko, marror chrzan-gorzkie zioła, charoset, słodka miazga z orzechów, miodu i migdałów i karpas – warzywa korzeń selera, liść cykorii, kawałek rzodkiewki lub pietruszki.

W chrześcijaństwie zwyczaj święcenia pokarmów pojawił się dopiero po upadku cesarstwa rzymskiego. Pierwsze zachowane świadectwa pochodzą z przełomu VII i VIII wieku. W trakcie Liturgii Paschalnej celebrowanej w wigilię Niedzieli Zmartwychwstania święcono baranka, którego następnie spożywano w świątyni.

Stopniowo zwiększała się liczba potraw, które zaczęto zanosić do domów, a nie spożywać w kościele. Następnie obrzędy wyprowadzono z kościołów – potrawy święcono w domach, albo w przydrożnych kapliczkach, wśród święconych pokarmów pojawił się nowy produkt, bez którego obecnie nie wyobrażamy sobie Świąt Wielkanocnych, czyli jajko. Na przełomie XVIII i XIX wieku zaczęto odchodzić od święcenia pokarmów w domach, ograniczano także ilość święconych potraw, do sześciu, potem siedmiu.

Co obecnie nosimy w koszyczku w Wielką Sobotę? Jaka jest symbolika tych potraw?
Baranek – symbol Jezusa, i jego ofiary.

Jajka, pisanki – symbol nowego życia

Chleb – w pogaństwie symbol sytości i obfitości, obecnie symbol eucharystyczny.

Mięso (wędliny)- w pogaństwie symbol płodności, zdrowia i bogactwa, szczęścia.

Chrzan – pogański symbol zdrowia, siły fizycznej, traktowany także jako afrodyzjak, chrześcijanie rozumieli go jako symbol męki Jezusa.

Sól – pogańska ochrona przed duchami i chorobami, ma chronić przed zepsuciem.

Ciasta – to zupełnie nowy element, ludy germańskie czy słowiańskie raczej go nie znały. Można się tu doszukiwać pewnych pogańskich zwyczajów związanych z miodem, symbolem szczęścia i dobrobytu.

Obowiązkowa jest dekoracja święconki: kawałek wiecznie zielonego bukszpanu, nowo wyrosła rzeżucha – nasze symbole wiecznego życia, pokoju, odrodzenia.

agape