Poetycka mapa Nyczaja

W tomie „Przedążyć pęd Ziemi” Stanisława Nyczaja, który ukazał się w styczniu br czytelnik znajdzie, zdaniem krytyków literackich, wiele fascynujących spraw i myśli intelektualnie niepokojących, sprawiających, iż podnosi się temperatura uczuć – wiersze Nyczaja zapraszają na wspólną wędrówkę, nie tylko w wymyślony poetycki świat.Na poetyckiej mapie Nyczaja znalazły się oprócz Kielc także: Bakczysaraj, Jałta, Hanoi, Helsingor, Opole, Ustronie Morskie. „Mamy, zatem do czynienia z poezją wszechobecną, omal dotykalną, a przez to jakby naszą, przybliżającą świat i jego problemy” – pisze w recenzji Emil Biela.

Zdaniem krytyka, każdy wiersz Nyczaja może być szeroko interpretowany, można o nim napisać esej lub rozpocząć filozoficzny dyskurs.
Nyczaj, będąc wytrawnym i wieloletnim wierszopisem, sprawnie porusza się po polach zarówno aforystyki, jak i delikatnej erotyki, nieobca mu jest groteska lub tworzenie nowych leksykalnych słów: „przedążyć’, „powszechrozkosz” czy „wniebowpatrzenie”.

Edytorsko dopracowany tom Przedążyć pęd Ziemi wzbogacony został reprodukcjami interesujących obrazów Uty Przyboś. Poeta swój tom dedykował pamięci Jerzego Grotowskiego.

Stanisław Nyczaj zetknął się z Grotowskim w Opolu w latach 1959–1964. W suplemencie tomiku zamieszczony jest wywiad jego i Jerzego Wróblewskiego z twórcą Teatru Laboratorium.
Grotowski mówi w nim o hamletyzmie polskim, o sprzecznościach między własnymi siłami a zamiarami, o niemożności wzajemnego zrozumienia i akceptowania przez ludzi, wywołana ich przesądami, ciemnością, która jest w nich. Te diagnozy społeczne twórcy „teatru ubogiego” wydają się być ciągle aktualne. Grotowski zmarł w roku 1999, ale jego koncepcje i teatralne idee są żywe, szczególnie ta, która zakładała uzdalnianie widza do twórczości wraz z aktorami.

„Ten teatralny eksperyment zdaje się na swój artystyczny sposób realizować Stanisław Nyczaj swoją poezją: skłania czytelnika swej poezji do współtworzenia lirycznych przeżyć, do aktywnego czuło myślenia” – pisze Emil Biela.

Stanisław Nyczaj: Przedążyć pęd Ziemi, Oficyna Wydawnicza „STON 2”, Kielce 2009, s. 107.

Andrzej Piskulak